Wzmianki o Miłkowicach

---

---

---

---

Ewa Michałowska-Walkiewicz pisze o Miłkowicach
www.strefa.se/2021/01/22/podroze-po-polsce-milkowice-wielkopolskie-dobra-nad-jeziorkiem/

PODRÓŻE PO POLSCE: Miłkowice. Wielkopolskie dobra nad Jeziorkiem

Miłkowice to niewielka wieś polska położona w województwie wielkopolskim, w powiecie tureckim. Dokładnie opisując usytuowanie Miłkowic, należy wspomnieć,  że znajdują się one nad zbiornikiem wodnym zwanym Jeziorkiem.

Była to niegdyś wieś szlachecka, gniazdo rodowe rodziny Miłkowskich pieczętujących się herbem Abdank. W drugiej połowie XV stulecia, powołany był do istnienia kościół, ufundowany prawdopodobnie przez Mikołaja Miłkowskiego. Był to akt dziękczynienia za to, że pojął on za żonę Katarzynę z Romiszewic. W czasie wizyty biskupiej w tym miejscu, mającej miejsce w roku 1683, zostawiono w Miłkowicach notatki, w których opisywano znajdujący się tam drewniany kościół z trzema ołtarzami.

W roku Ignacy Lipski, pełniący obowiązki łowczego, a przy okazji posiadał on w Miłkowicach niewielki dworek, był fundatorem drugiego małego kościółka, który pełnił tu raczej rolę kaplicy modlitewnej. W roku 1848, został on obrócony w perzynę, z bliżej niewiadomych przyczyn. Dziedzic Miłkowic Tomasz Bogdański, postawił rok później kościół z tzw. pruskiego muru, który się okazał również bardzo nietrwałym. Obecny, neogotycki kościół został zbudowany w końcu dziewiętnastego stulecia. Stanowi on doskonałe miejsce turystyczne, ponieważ posiada piękne obrazy, złote krucyfiksy, złoty mszalny kielich i wiele figur osób świętych, pokrytych licznymi pozłoceniami i platerami.

Badania archeologiczne w Miłkowicach prowadzone po zachodniej stronie  Jeziorska,  potwierdziły istnienie tamtejszego dworu. Okazało się również, że dwór ten postawiono na miejscu, gdzie w epoce brązu znajdowało się cmentarzysko kultury łużyckiej. Kultura łużycka, występowała głównie na ziemiach polskich a także w ościennych państwach takich jak Czechy, Słowacja, Ukraina, Niemcy. Należy do kultur pól popielnicowych, co odnosi się do ówczesnego pochówku ciał. Jak można się domyśleć, ludzkie ciała po śmierci spalano a popiół umieszczano w popielnicach, które pod warstwą kamieni zakopywano w ziemi. Kultura łużycka dzieli się na wiele grup różniących się inwentarzem, obrządkiem pogrzebowym, a także formą osadnictwa. Występowały w niej zarówno osady otwarte, jak i te zamknięte, otoczone palisadami ostro zakończonymi. We wspomnianym czasie, na wielkopolskiej wyspie znajdował się pierwotnie usytuowany łużycki gródek stożkowaty, podobnie jak w pobliskich miejscowościach, gdzie przeprowadzono już dokładne badania archeologiczne. Wspomniane grodzisko stożkowate było niegdyś rycerską siedzibą okresu II połowy XIV wieku. Zewnętrzna średnica wspomnianego grodziska, wynosiła około 30-35 m, a w jego obrębie pozostawał zatem okrągły majdan o średnicy 10-15 m. Obszar ten pokryto izolacyjną warstwą surowej gliny, stanowiącej materiał przeciwogniowy i chroniący przed warunkami atmosferycznymi. Mniej więcej po środku wydzielonej przestrzeni grodziska, znajdowały się  budynki o konstrukcji drewnianej. Budynki tego grodziska, były często kilkukondygnacyjne, a co się z tym wiąże bardzo nietrwałe.

Ewa Michałowska-Walkiewicz

Komentarz autorki strony.
Pozwolę sobie jednak na komentarz do krótkiego opisu Miłkowic pani Ewy Michałowskiej-Walkiewicz. Każdy ma prawo do własnej oceny sytuacji, ale pewne sprawy wymagają sprostowania. Wpis zostawimy, gdyż może czerpała ze źródeł, których ja nie znam. Wkradły się błędy widoczne dla ludzi, którzy znają Miłkowice, ale sam fakt, że doczekały się wzmianki jest dla mnie znakiem zainteresowania. 
- Kościół nie jest kościołem w Miłkowicach! Tak wygląda kościół w Miłkowicach. 
     
- Opis historii Miłkowic leżących nad zbiornikiem Jeziorko, który jednak dalej w tekście jest nazwany prawidłowo, i przynależność do Wielkopolski w chwili obecnej jest słuszna, ale kiedyś Miłkowice przynależały do Ziemi Sieradzkiej.
- „gniazdo rodowe rodziny Miłkowskich pieczętujących się herbem Abdank” pisze autorka, trochę się tutaj zmieniło, udowodniono, że Miłkowscy z naszych Miłkowic pieczętowali się herbem Pomian.
- Kościół „ufundowany prawdopodobnie przez Mikołaja Miłkowskiego. Był to akt dziękczynienia za to, że pojął on za żonę Katarzynę z Romiszewic.” Zniekształcona jest nazwa, powinno być Remiszowic. Jednak o takim akcie dziękczynnym odnośnie żony Katarzyny słyszę po raz pierwszy. Zupełnie nie wiem jak to sprawdzić.
- „Ignacy Lipski, pełniący obowiązki łowczego (wschowskiego, dopisek mój), a przy okazji posiadał on w Miłkowicach niewielki dworek…” Zdaję sobie sprawę z tego, że istnieją większe dwory niż był ten w Miłkowicach, ale to nie był niewielki dworek, to był jeden z większych dworów na tym terenie. Dwór był piętrowy, miała 16 pokoi, ponad 50 okien, był pięknie położony. Mamy opis dworu, także świadectwo podróżnika po Polsce p. Wyszkowskiego z 1804 roku:
Ozdobne dworskie budowy,
Droga prosto wysadzana,
Dom gościnny, kształtny, nowy,
Świadczy o guście pana.
- Zniszczenie kościołów, fakty się zgadzają, przyczyny miejscowi ludzie znają, ale nie mamy na to żadnych dowodów, nie będę więc o nich pisać.
1849 r. - pożar kościoła i plebanii. 1850 r. - z fundacji Tomasza Bogdańskiego, ówczesnego dziedzica pobudowano kościół z tzw. muru pruskiego, który w 1870 r. popadła w całkowitą ruinę.
- Określenie kościoła z roku 1880-1882 jako pobudowanego w stylu neogotyckim, to wielkie uproszczenie. Nie udało się określić stylu budowli, to mieszanina stylów. Makary Górzyński tak to ujmuje.
„Architektura kościoła …jest też opracowaniem wyrastającym z doświadczeń stylu „arkadkowego” i systemu projektowania wywodzącego się, w uproszczeniu, od J.L.N. Duranda. W korpusie i transepcie zdawkowe elementy klasycyzujące sąsiadują ze szkarpami-które zazwyczaj stosowano w aranżacjach neogotyckich. Opracowanie elewacji, szczególnie aneksów prezbiterium, jest jednym z wcieleń estetyki architektury utylitarnej, bezporządkowej, rozgrywanej w nietynkowanej cegle. Wnętrze z kolei prezentuje neorenesansową aranżację przestrzenną, trudno jednak byłoby je sprowadzić li tylko do jednego „worka terminologicznego”. Ów synkretyczny pejzaż formalny - w Miłkowicach mający zresztą dość niekonsekwentny charakter - tworzy w efekcie dość ahistoryczny, choć nadal „znajomy” dla odbiorcy układ, niedający się jednak zredukować do żadnego stylu historycznego. Ale, konieczne jest jedno zastrzeżenie - nie do końca wiadomo, czy świątynia w Miłkowicach jawi się obecnie w swej formie pierwotnej, dopuścić bowiem należy możliwość częściowej przebudowy w latach międzywojennych, do czego jeszcze powrócę. Niewątpliwie, sprawa byłaby bardziej jasna, gdyby dotrzeć do projektu kościoła w Miłkowicach. A jest to możliwe - natrafiła bowiem nań Małgorzata Omilanowska w czasie kwerendy w petersburskim archiwum na początku lat 90. ubiegłego wieku. Podpis pod projektem (datowanym na 1883) wskazuje na ówczesnego architekta guberni kaliskiej, interesującą postać wychowanka petersburskiego Instytutu Inżynierów Cywilnych - Józefa Chrzanowskiego - jako na autora". Pozostaje jednak problematyczne, czy odpowiadał on za wieżę (wzniesioną w 1883 roku), czy też za całą aranżację. Pragnę w tym miejscu zasugerować kolejnym badaczom dotarcie do tego materiału i jego analizę; warto bowiem rozpatrzeć, czy miłkowicki kościół miał „eksperymentalną” architekturę łączącą różne wątki z warsztatu projektowania XIX-wiecznego architekta, czy też jest wynikiem zmiennego procesu budowy lub przebudowy.”
- „wiele figur osób świętych, pokrytych licznymi pozłoceniami i platerami.” Chodzi chyba o wystrój kościoła?
- Badania archeologiczne fragmentarycznie tutaj pokazane, miały miejsce na Zaspach Miłkowskich. Odkryto groby związane z kulturą łużycką i nie tylko, ale autorka o tym nie wspomina, jej prawo. Grodziska stożkowatego nie znaleziono, ale mówi się o nim na zasadzie domniemania. Na jego miejscu postawiono dwór obronny, ja jestem za zamkiem obronnym. Nowy dwór zbudowany przez Lipskiego usytuowany został na nowym, wyżej położonym miejscu, aby uniknąć zalewów w czasie powodzi.

 Na stronie Miłkowic też zostawiłam pierwsze, nie zawsze dokładne informacje, później jednak uściślone przez odnalezione dokumenty, gdyż droga dochodzenia do prawdy historycznej bywa niekiedy żmudna i mozolna, uzależniona jest także od łutu szczęścia w poszukiwaniach.