Osiewałowie

Zdjęcie przesłał Jacek Osiewała

---

 Bohaterska postawa Józefa Osiewały w walce z żywiołem.

---

II wojna światowa
Pierwsze dni Września 1939 roku

Informacja Krystyny Błachowicz

Wspomnienia Kazimierza Osiewały - jedynego jeszcze żyjącego jeszcze syna Marii i Józefa Osiewałów.

W piątek 1 września 1939r. razem z ojcem pracowałem przy wywożeniu obornika. Mniej więcej między godziną 10.00 a 12.00 zauważyliśmy nad Miłkowicami (wracające z bombardowania Warszawy) samoloty niemieckie (należały do armii niemieckiej, ale były produkcji czechosłowackiej, czarnego koloru ). Leciały skosem nad Wartą z północnego wschodu na południowy zachód. Ojciec przerwał pracę i o 12.00 (stąd dokładny czas) poszedł wysłuchać wiadomości w radiu (takim na słuchawki). Potwierdziła się wiadomość o wybuchu wojny. Wieczorem tego dnia w Miłkowicach pojawili się już pierwsi uciekinierzy idący z kierunku Kalisza i Ostrowa Wielkopolskiego. Starali się dostać za Wartę, ponieważ rząd polski zapewniał, że wojska niemieckie linii Warty nie przekroczą. Fala uciekinierów była coraz większa. Warty w Miłkowicach strzegła Armia Lwów (przyp. mój - Była to Armia "Łódź" Podjazdy 6 Pułku Strzelców Konnych zniszczyły most na Warcie w Miłkowicach) , a w okolicach Uniejowa już Armia Poznań. Między innymi byli w niej Miłkowiczanie: Sieradzan Stefan, Józef Kaczmarek i Stępniewski ( mieszkający naprzeciw szkoły). 
W niedzielę 3 września w Miłkowicach był odpust. Ludzi było bardzo dużo. Organista miał już radio skrzynkowe. Wystawił je w oknie organistówki i tam tłum ludzi słuchał informacji o zbliżających się wojskach niemieckich. Przemawiał również Hitler. Niektórzy rozumieli niemiecki język i wtedy właśnie dowiedzieli się, że jego celem będzie eksterminacja Żydów.
Ludzie uciekali na różne sposoby: wozami, na rowerach, masa- szczególnie mężczyzn - szła na piechotą. Na podwórku Osiewałów zatrzymywali się, by napić się wody ze studni, odpocząć przed przejściem za rzekę. Trwały ostre dyskusje. W odpustową niedzielę saperzy z Ostrowa Wielkopolskiego zaminowali most - przygotowali do wysadzenia, by Niemcy nie przeszli za Wartę. W poniedziałek rodzina Osiewałów około 12.00 została wysiedlona przez wojsko polskie i wyruszyła za Wartę. W nocy z 4 na 5 września most został wysadzony. Tymczasem armia niemiecka już we wtorek 5 września dotarła nad Wartę i most naprawiła. Uciekinierzy z wojskami niemieckimi spotkali się za Wartą . Osiewałowie postanowili wrócić do domu. Nie mogło się to odbyć główną drogą, bo ta była zajęta przez wojska niemieckie. Polnymi drogami przez Szadek dotarli do Popowa, a w piątek 8 września Niemcy przepuścili ich przez most do Miłkowic. W zabudowaniach swojego gospodarstwa zastali bazę niemieckich wojsk. Były tam konie, samochody, magazyn papierosów i konserw. Po dyskusji Niemcy pozwolili rodzinie pozostać we własnym domu. Nocą cały magazyn został z podwórka wywieziony w inne miejsce. Wojska niemieckie, jak wspomina wujek Kazimierz, szły i szły. Na przełomie roku 1939 i 1940 podnieśli oni drogę na odcinku 4 km od Miłkowic do Popowa i postawili 5 mostów: jeden na Warcie , drugi między stawami Osiewałów i Sieradzanów, trzeci na Rudawce, czwarty na rzeczce Pichnie , piąty nad rozlewiskiem w Popowie.

Na zdjęciu Maria Osiewała, po jej prawej stronie córka Joanna, po lewej Zofia, za babcią stoi Stanisław Bednarek, przed Joanną siedzi brat Kazimierz , a przed Zofią brat Stanisław. Zdjęcie jest zrobione przed progiem domu Osiewałów. Pod stopami babci znajduje się kamień. Zdjęcie wykonane w czasie wojny lub tuż 

Świadectwo ukończenia Ludowej Szkoły Rolniczej w Kościelcu 1936 roku przez Zofię Osiewałównę
Kartki pamiętnika Zofii Mleczko z d. Osiewała

  

  
Zofia Osiewalanka w czerwcu 1939r. wyszła za mąż za Wojciecha Kanarka. Otrzymali w prezencie od przyjaciół z Koła ZWM działającego w Miłkowicach pamiętnik. W tej chwili ma on już wartość historyczną. Dowodzi aktywności młodzieży w kole Związku Młodzieży Wiejskiej w Miłkowicach.

Karta pamiętnika dokumentującaWrzesień 1939 roku -  24 sierpnia pobór do wojska, 1 września wybuch wojny, 4 września ucieczka mieszkańców za rzekę Wartę w czasie wkroczenia Niemców do Miłkowic. Osiewałowie dotarli aż do Poddębic.

  

Lata okupacji. Sklep kolonialny prowadzony przez Zofię Osiewałę z m. Kanarek mieszczący się z domu Kanarków na wprost organistówki. 

Przepustka wydana przez Państwowy Urząd Repatriacyjny upoważniająca do darmowego przejazdu do miejsca zamieszkania. Zapomoga w wysokości 100 zł
 

"Urodziłam się dnia 02 lutego 1917r. w Miłkowicach gr. Jeziorsko, pow. Turek, woj. poznańskie jako córka Józefa Osiewały i Marii z domu Szymczak.W sierpniu 1941r. wraz z rodzicami i rodzeństwem zostałam wysiedlona. W tym czasie mój pierwszy mąż Wojciech Kanarek przebywał w niewoli niemieckiej w Ostpreusen. W marcu 1943r. wraz z siostrą Joanną i wielu innymi osobami z miejscowości Miłkowice zostałam nocą wyrzucona z domu i przez Turek, Kalisz, Poznań wywieziona na przymusowe roboty do Niemiec, do miasteczka Kletze in der Altmark, Kreis Gardelegen, Bezirk Magdeburg, gdzie skierowano mnie do pracy na roli do p. Schrodera Richarda am Bahnhof. U pana Schrodera pracowałam do chwili wyzwolenia Klotze przez wojska amerykańskie, tj. do dn. 13.04.1945r. . Dodatkowo informuję,że pana Schrodera Richarda, który był przez dowództwo amerykańskie z niewiadomych mi bliżej przyczyn natychmiast aresztowany, jako dobrego człowieka, uratowałam wówczas od niechybnej śmierci. Mleczko Zofia

W tej samej miejscowości pracowały też, ale u innego gospodarza siostra Zofii Joanna i Filomena Zielińska. One były razem. Z opowiadań wynikało, że mogły się wszystkie spotykać. Wspierały się i pomagały sobie. Na szczęście trafiły na gospodarzy, którzy traktowali swoich pracowników z godnością.

 

Na zdjęciu widoczne siedlisko rodziny Osiewałów
W czasie ucieczki zatrzymano się w Popowie u Witczaków. Niemcy kontrolowali uciekinierów. Nie można było mieć ze sobą broni, ostrych przedmiotów typu noże, kosy… W tym czasie rozstrzelano trzech Polaków, którzy nie stosowali się do poleceń okupanta. Józef Osiewała i Bednarek byli przez dobę przetrzymywani przez Niemców. Razem z nimi wędrowali młodzi ludzie, którzy starali się dotrzeć do punktów zbrojnych, ale zarządzona w ostatniej chwili mobilizacja nie mogła przebiegać planowo i większość z nich nie dotarła do swoich jednostek. Rodzina Osiewałów posuwała się w kierunku wschodnim przez Wylazłów, doszli aż do Poddębic, następnie zawrócili. W swoim obejściu zastali już Niemców, którzy urządzili tam magazyn. Niemiec, prawdopodobnie Ślązak, który mówił po polsku, ostrzegł ich i zalecił, aby weszli do domu i położyli się spać. W żadnym wypadku nie wolno im było wychodzić na zewnątrz. Kiedy obudzili się rankiem, Niemców już nie było, zostały tylko na podwórku konie dozorowane przez kilku Niemców. Stały tam dosyć długo. 
Ponieważ Osiewałowie mieli dwa domy, a ich siedlisko było blisko mostu, jeden z domów zajęli Niemcy nadzorujący remont mostu. W 1941 roku wysiedlono Osiewałów i musieli się stawić w Cielcach 1), tak jak i wielu mieszkańców wsi. Rozpoznanie, kto i gdzie miał być wysiedlony lub wywieziony, na terenie Miłkowic prowadził Niemiec zamieszkały w domostwie Ruszczyńskiego. W Cielcach na terenie majątku odbyło się rozpoznanie przydatności do pracy dla Niemców poszczególnych osób. Wybrano młodych ludzi do robót na terenie Niemiec, także dokonano selekcji rodzin z dziećmi. Dwór otoczony był murowanym parkanem, przeprowadzano ludzi główną bramą, lub przez furtki. Wtedy to Jakomulscy zza kościoła, rodzice Bronisława zamordowanego w Miednoje http://milkowice.pl.tl/Miednoje.htm i jego żona z dwójką dzieci, Władysławem i Danutą, zostali wywiezieni do Niemiec. Kazimierzowi udało się uciec i razem z rodzicami wrócił do Miłkowic. Starsi ludzie mieli pracować u Niemców, którzy osiedlili się w Miłkowicach. Łączyli po dwa, trzy gospodarstwa, a Polacy stanowili siłę roboczą. Przyjechał do Cielc po Osiewałów Mikołaj Zdunek. Mężczyźni w drodze powrotnej do Miłkowic szli wzdłuż kolejki wąskotorowej przez Zakrzew, na wozie jechały dzieci, złożony był też tam dobytek, który z sobą zabrali. Starszy brat p. Kazimierza zatrudniony był przy budowie mostu w Miłkowicach. Osiewałów wysiedlono ze swego siedliska do domu zajmowanego przez Niemca, w dawnym siedlisku Misiaków. 

1)Ciekawa jest historia dworu w Cielcach, wzorowo prowadzonego majątku https://pl.wikipedia.org/wiki/Cielce https://pl.wikipedia.org/wiki/Cielce